Gaurko euskara jendea atalean Estatuen mugak ekarritako aztertu dugu Xamarrekin batera. Europako estatuen mapa eta Europako kulturen mapa ez dira bat etortzen. Mugak politikoak gerren eta biolentzien ondorio dira, eta ez dira bat etortzen hizkuntza eta kulturarekin. Mugak finkatuta bertan bada hizkuntza eta kultura bat gailentzen dena eta inposatzen saiatzen […]
Euskara Jendea
Gure hizkuntzaren historia, gure historiaren hizkuntza. Izen bereko liburuaren egilea den Xamar ikertzaileak, Xabier Monasteriorekin solasean, liburuaren pasarte batzuk azalduko dizkigu.
Giuseppe Baretti Italiarrak bidai kronika bat Ingelesez argitaratu zuen Londresen 1770ean. Bidaietako bat 1768an Baionatik Madrilera egin zuena da. Herria zeharkatuz goitik behera, Ainhoa, Urdazubi, Berroeta, Lantz, Tafalla, Caparroso eta Cintruenigo bisitatu zituen besteak beste. https://bilbohiria.com/docs2/2018/euskara%20jendea/EUSKARA%20JENDEA%20-%20Bidaiaria-Baretti.mp3 Deskargatu hemen.
Erromatarrek mundua globalizatu egin zuten, munduaren konkistan. Erromatarren inperioaren bukaeratzat hartzen da. Gaur egun kolonizazio hitza desagertu eta globalizazioa hitza erabiltzen dugu. Baina oraindik ere kolonizazio kulturala egiten da. Erromatarren dena menperatu zuten. Euskararen herria ez zen bazter gelditu Erromako armadak mundu ezagunaren konkistari ekin ziolarik. https://bilbohiria.com/docs2/2018/euskara%20jendea/EUSKARA%20JENDEA%20-%20Erromatarren%20globalizazioa.mp3 Deskargatu hemen.
Gaurko saioan paper batean idatzitako bertsoen inguruan aritu dira. Orrialde batean inprimatutako bertso sorta ziren eta horiek banatu egiten ziren. Bilbon XIX mendean sortu ziren propaganda giza. Karlista eta liberalek euren ideologia zabaltzeko bertso paper inprimatuen bitartez zabaldu egiten ziren. Testuingurua kontuan eduki behar dira hiritarrak elebakarrak ziren, eta norbaitek […]
Gaurko saioan Xamar ikerlariak hizkuntzen historian askotan gertatu izan den fenomenoa aztertu dugu. Hizkuntza bat , normalean arrazoi politikoengatik hedatzen hasten da eta bertako hizkuntza galtzen hasten da eta hizkuntza nagusia erabiltzen hasten da bestea baztertuz; horri deitzen zaio auto gorrotoa. Funtsean kolonizazio bat da. https://bilbohiria.com/docs2/2018/euskara%20jendea/EUSKARA%20JENDEA%20-%20Auto-gorrotoa.mp3 Deskargatu hemen.
Jakina da Erdi aroan euskalduna balearen arrantzan ibilitakoak izan direla. Islandian barrena Ameriketara iritsi ziren Kanadara iritsi ziren. Xamarren laguntzaz garai artako kronikak aztertu ditugu, XVI. Mendea Ternuan idatzita geratu zen. Esteban Garibai (1571) eta Lopez de Isasti kronistak aipatu ditu. https://bilbohiria.com/docs2/2018/euskara%20jendea/EUSKARA%20JENDEA%20-%20Atlantikoa%20eta%20kronista%20gipuzkoarrak.mp3 Deskargatu hemen.
Gaurko saioa Xamarrek Arnaud D’Ohienart idazle Zuberotarraz mintzatu zaigu. Euskal Herri osoaren historia idatzi zuen latinez “ Notitia utriusque Vasconie tum Ibericae, tum Aquitanicae” (1638) bertan euskararen hedapenari buruzko aipamenak irakur daitezke. Lan hau egiteko ongi aztertu zituen dokumentu zaharrak. Bestalde, Ohienartek olerkiak eta esaera zaharren bilduma bat ere utzi […]
Ahozko tradiziotik liburuetarako jauzia aspaldidanik emana zuten inguruko hizkuntza erromanikoek eta ahozkoa mantentzen baziren ere, literatur sormen bide idatzietara zuzendu zen nagusiki. Gaurko atalean Jose Migel Barandiaranen eskutik XX mendearen hasierara salto egin dugu ahozko literatura aztertzeko. https://bilbohiria.com/docs2/2018/euskara%20jendea/EUSKARA%20JENDEA%20-%20Ahozko%20kultura_%20Joxe%20Miel%20Barandiaran.mp3 Deskargatu hemen.
50 urte dira Arantzazun Euskara Batuaren lehen oinarriak finkatu zirenetik, baina honen kezka lehenagotik dator. Kezka nagusia ahozkotik idatzira pasatzerakoan agertu zen. Albreteko Juana erreginak, 1563ko eliza protestantearen sindoaren agindua segituz, bultzatu eta sustatu zuen Latinez bakarrik erabiltzen zen Bibliaren itzulpena herriaren hizkuntzetara. Horrela, bere lurraldeetan, Biarnesera itzuli zuen Armad […]
Bonapartek euskalkien ikerketa eta mapa argitaratu zuenetik, aldaketak izan dira euskalkien ezagutzan. Gaur egun dauden ikerketa zehatzagoek eta sakonagoek beste informazio bat ematen digute. 1998an Koldo Zuazok euskalkien gaineko beste begirada bat proposatu zuen. Haren aburuz Euskalkiak banatzen dituzten ezberdintasunez gain, berdintasunak ere badira, hizkuntzaren atal guztietan ageri diren ezaugarriak, […]