Euskal lore jokoak kontzeptuaren sorrera XIX. mendean dago, Anton Abadia euskaltzaleak sortu baitzituen, aintzinako Erromako lore jokoen eguneraketa gisa. Familia oneko gizon aberatsa eta ongile euskaltzalea izan zen bera, eta euskararen aldeko ekitaldiak antolatzearen ideia bururatu zitzaion. Bertso, dantza, pilota eta literatura sariketak antolatu zituen. Esparru publikoan eta batez ere […]
Euskara Jendea
Gure hizkuntzaren historia, gure historiaren hizkuntza. Izen bereko liburuaren egilea den Xamar ikertzaileak, Xabier Monasteriorekin solasean, liburuaren pasarte batzuk azalduko dizkigu.
Lehenengo euskarazko kazetak Kalifornian sortu ziren, XIX. mendean. Aitzindaria 1885ean Los Angelesen euskara hutsez plazaratzen hasi zen Escualdun Gazeta astekaria izan zen, Kalifornian jaiotako Martin Biscailuz abokatu euskal amerikarrak sortua; eta hiri berean 1893an agertu zen California’ko Eskual Herria, astekaria hau ere, irakurlego euskalduna AEBetan nagusiki, baina Hego Ameriketan eta […]
Katolikoen eta protestanteen arteko zatiketa Ipar Euskal Herrian gertatu zen, hegoaldea osoki eliza katolikoak atxiki baitzuen. Urruña ondoan dagoen Urtubia jauregian idatzi ziren zenbait gutun euskaraz XVI. mendean frantses armadaren berri emateko. Funtsean bertako jaun katolikoak espioi lanak egiten zituen Espainiako erregearentzat. (Argazkia: Eneko Bidegain). https://bilbohiria.com/docs2/2016/euskarajendea/euskarajendea-Espioi_lanak_Urtubian.mp3 Deskargatu hemen.
1587 urtean elizak ikerketa bat egin zuen Nafarroan jakiteko non behar ziren apez euskaldunak eta non ez. Horren arabera euskararen mapa egin daiteke eta bertan ikusi Tafallaraino hitz egiten zela. Hurrengo hiru mendeetan ez zen mugitu hizkuntza muga hori. https://bilbohiria.com/docs2/2016/euskarajendea/euskarajendea-Romanzados_eta_bascongados.mp3 Deskargatu hemen.
Napoleon Bonapartek Joseph-Dominique Garat lapurtarrari eskatu zion txosten bat Euskal Herriari buruz, jakin nahi zuelako nola antolatu bere inperioaren barnean. Garatek prestatu zuen egitasmoan zazpi probintziak batzea proposatu zion, baina Napoleonek ez zuen Fenizia Berriaren egitasmoa haintzat hartu. https://bilbohiria.com/docs2/2016/euskarajendea/euskarajendea-Fenizia_Berria.mp3 Deskargatu hemen.
Euskararen erabilera eremu geografikoa egun baino zabalagoa izan zela badakigu, agiri zaharretan horren frogak ageri baitira usu. Bereziki Nafar Erresumaren agiritegietan, testigantza ugari daude, euskaldunak izanik gaztelania ez zekiten lekukoen aipamenak. Itzultzaile bidez egiten ziren deklarazioetan, hala agertzen da maiz. Esaterako, XVII. mendeko Ilunberriko auzi baten inguruan, mediku batek kontatzen […]
Antzerkia arterik zaharrenetakoa dugu, erdi aroko herri antzerkiak beste atal baterako gordeta, gaurkoan egile ezagunak dituzten antzezlanei erreparatu diegu. XVII. menderaino egin dugu atzera, egile aitortuak dituzten oholtza gaineko lehendabiziko lanak ezagutzeko. Horiek Pedro Ignazio Barrutia aramaioarraren Gabonetako ikuskizuna, sarean osorik irakur dezakeguna, eta Frantzisko Xabier Munibe azkoitiarraren El borracho […]
Egun bezala, garai batean ere baziren euskararekiko interesa eta lilura erakutsi zuten euskaltzaleak. Nafarroan 1925ean sortutako taldea izan zen Euskeraren Adiskideak, Primo de Riveraren diktadura garaian. Kultura munduko jende nabarmenak ziren, eta herriz herri euskararen erabileraren inguruan ibili ziren galdezka. Euskarazko literatura lehiaketak antolatu zituen talde honek, baina bigarren errepublikaren […]
Gure hizkuntzaren kalitateaz kezkatzen denik beti egon izan da, bai eta iraganeko aro historikoetan ere. Hemen adibide batzuk ikusiko ditugu. Garbizaletasunaren eta bilakaeraren arteko lehia ala garbizalekeria eta utzikeriaren arteko lehia ote da? Zein da bidea? Non dago oreka? Diglosia egoeran dauden hizkuntzek bilakatu behar dute, noski, baina diglosia egoeran, […]
Bizkai aldea erromatarren ondoren euskaldundu zelako teoria sortu bezain azkar deuseztatu zuten adituek, Koldo Mitxelenak berak aztertu eta errefusatu zuen. Hala ere oraindik badira tematzen direnak mantendu nahian. Mendebaldeko toponimian izen zelta batzuk egotea, eta euskara hilarrietan ez egotea dira teoria honen defendatzaileek argudiatzen dutena. Horren arabera, 80 urtean euskaldunek […]